Minder praten, meer doen: hoe statiegeld nog beter kan
Het is even wennen geweest. Vroeger bracht je alleen grote flessen terug, maar nu ook je kleine flesjes en blikjes. Voor ons allemaal was dat wennen, voor de supermarkten ook en zelfs voor de machines. Een deuk in het blikje, een niet goed gedraaide dop, een vastgelopen machine. Het is je vast al eens overkomen.
Waarschijnlijk heb je ook nieuwe inleverapparaten gezien, innovaties om hele zakken blikjes tegelijk in te kunnen leveren en mobiele inzamelcontainers bij evenementen. Mensen die er een sport van maken bij evenementen zoveel mogelijk blikjes te rapen en speciale rekken op vuilnisbakken waar jij voor een ander je statiegeld kunt achterlaten als het je niet uitkomt zelf je blikje of flesje in te leveren.
Er gebeurt dus veel, maar het blijft wennen. Verandering gaat bij de meeste mensen langzaam. En verbetering blijft zeker nodig. Statiegeld is een effectief systeem om grondstoffen te behouden en zwerfafval te verminderen. Dankzij de inspanningen van miljoenen Nederlanders zamelen we jaarlijks honderden miljoenen blikjes en flesjes in voor hergebruik. Dit voorkomt verspilling en bespaart energie. We zitten in een cruciale fase waarin élke verpakking telt. Plastic en metaal lijken misschien overal beschikbaar, maar de productie ervan legt een enorme druk op onze planeet. Daarom is het belangrijk dat statiegeld goed blijft functioneren en dat we gezamenlijk blijven investeren in een beter systeem.
We mogen trots zijn op de vooruitgang die we al hebben geboekt. Nederland loopt voorop in recycling en haalt steeds meer verpakkingen uit de afvalstroom. Toch zijn we er nog niet. Er zijn nu ruim 5.000 innamepunten en dat moeten er meer worden. Daar werken we dagelijks aan, net zoals aan betrouwbaardere machines en een efficiëntere logistiek om het inleveren makkelijker te maken.
Het raakt me dat soms wordt beweerd dat wij als stichting het niet-geclaimde statiegeld op de plank zouden laten liggen. Zoals blijkt uit recent door ons gepubliceerde financiële cijfers moet al het geld worden geïnvesteerd in de verbetering en uitbreiding van het systeem. Elk blikje moet door een machine, die machine moet worden geleegd, schoongemaakt en onderhouden. Nieuwe machines worden ontwikkeld en op duizenden nieuwe plekken geïnstalleerd. De ingeleverde blikjes en flesjes moeten worden vervoerd en daarna moet alles worden verwerkt voor hergebruik. Alleen al in 2024 is daarin € 162 miljoen geïnvesteerd, terwijl er € 132 miljoen niet-geclaimde statiegeld was in 2024. De rest is bijgedragen door de producenten. Net als in andere Europese landen wordt dit gefinancierd via de producentenbijdrage en het niet-geclaimde statiegeld.
Het klinkt sympathiek om te zeggen dat het niet-geclaimd statiegeld beter besteed kan worden, bijvoorbeeld door consumenten meer geld terug te geven dan ze hebben betaald. Maar een goed functionerend statiegeldsysteem kost veel geld en vraagt om structurele investeringen om het verder te verbeteren.
Bij Verpact waarderen we de ideeën om statiegeld nog effectiever te maken. Het is goed om kritisch te blijven en elkaar uit te dagen. Want we willen allemaal hetzelfde: zo snel mogelijk 90% van de verpakkingen inzamelen en hergebruiken. Maar realisme is belangrijk. Gedragsverandering kost tijd. Het duurde jaren voordat afvalscheiding een gewoonte werd en statiegeld heeft ook een inwerkperiode nodig. Toch boeken we vooruitgang. Elke dag werken we aan een systeem dat makkelijker en toegankelijker wordt.
Statiegeld gaat om méér dan alleen geld terugkrijgen. Het draait om het behoud van waardevolle grondstoffen en een schonere omgeving voor ons allemaal. Bij Verpact hebben we een duidelijke aanpak: niet praten, maar doen. Meer inleverpunten, snellere machines en een soepeler proces. Door samen te blijven werken aan concrete verbeteringen, zorgen we ervoor dat statiegeld een systeem blijft waar we trots op kunnen zijn.
Hester Klein Lankhorst
Voorzitter Raad van Bestuur Verpact